Podstawowe elementy schodów to: biegi, spoczniki, prześwit między biegami (dusza) oraz urządzenia zabezpieczające, jak poręcze czy balustrady.
Rodzaje schodów
Obowiązująca norma (ISO 3880-1:1977 [IDT]) wyodrębnia następujące rodzaje schodów:
- w zależności od usytuowania: wewnętrzne, zewnętrzne i terenowe,
- ze względu na kąt nachylenia: łagodne do 30°, normalne do 36°, strome do 45°, drabiniaste do 75°,
- w zależności od użytego materiału: kamienne, betonowe, żelbetowe, ceramiczne, drewniane i inne,
- w zależności od konstrukcji: wspornikowe, o stopniach dwustronnie podpartych, o stopniach leżących, płytowe i belkowe.
Występuje duża rozmaitość rozwiązań przestrzennych schodów, jak schody jednokierunkowe (jedno-, dwu- i trójbiegowe), schody łamane, schody powrotne, rozdzielne, wachlarzowe i kręcone.
Nachylenie schodów
Nachylenie schodów powinno być dostosowane do kroku ludzkiego, którego długość określa się na 60-65 cm. Wzór empiryczny projektowania schodów jest wielkością wyrażoną w sposób następujący:
2h + s = 0,60:0,65 m
gdzie:
- h – wysokość użytkowa stopnia (podniesienie) w m,
- s – szerokość użytkowa stopnia (posunięcie) w m.
Przykłady rozwiązań przestrzennych schodów: a) jednokierunkowych, b) łamanych, c) powrotnych, d) wachlarzowych, e) kręconych, f) rozdzielnych |
W poniższym zestawieniu przedstawiono największe wysokości stopni w zależności od rodzaju budynku.
Wysokość stopni [m] |
Zastosowanie |
0,15 | w budynkach lecznictwa zamkniętego, przedszkolach i żłobkach |
0,16 | w budynkach użyteczności publicznej |
0,165 | w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych |
0,175 | w zakładach produkcyjnych |
0,19 | w budownictwie jednorodzinnym oraz w budynkach wielorodzinnych przy łączeniu kondygnacji nie przeznaczonych na pobyt ludzi |
0,20 | w piwnicach i poddaszach budynków jednorodzinnych oraz w budynkach produkcyjnych dla łączenia kondygnacji nie przeznaczonych na pobyt ludzi. |
W jednym biegu nie może być więcej niż 14 stopni w budownictwie szpitalnym i 17 stopni w budynku o innym przeznaczeniu. Szerokość stopnia zabiegowego mierzona w odległości 40 cm od balustrady powinna wynosić co najmniej 27 cm. Szerokość biegu wynika z potrzeb użytkowych a zatem rodzaju budynku, co uwzględnia poniższe zestawienie.
Szerokość biegów [cm] |
Zastosowanie |
140 | w budynkach lecznictwa zamkniętego dla kondygnacji nadziemnych |
120 | w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych bez wind oraz w obiektach użyteczności publicznej, żłobkach, przedszkolach |
110 | w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych z windami przy połączeniu kondygnacji mieszkalnych oraz w budynkach szpitalnych przy łączeniu z kondygnacją piwniczną lub poddaszem nie przeznaczonym na pobyt ludzi |
100 | w budynkach wielorodzinnych i użyteczności publicznej w połączeniu podziemia i poddasza, jeśli te kondygnacje nie są przeznaczone na pobyt ludzi |
90 | w zakładach produkcyjnych przy połączeniu z podziemiem lub poddaszem |
70 | w budynkach jednorodzinnych bądź produkcyjnych jako przejścia robocze |
50 | w przypadku schodów służących do dorywczej obsługi maszyn i urządzeń |
Spoczniki międzypiętrowe powinny być szersze od biegu schodowego o 30 cm w budynkach wielorodzinnych bez dźwigów, obiektach użyteczności publicznej i innych oraz wszędzie tam, gdzie przewiduje się ręczny transport ciężarów. W pozostałych przypadkach spocznik powinien być szerszy o 10 cm. Zaleca się, aby spocznik piętrowy był szerszy od biegu o 20 cm. Zabezpieczeniem użytkowników schodów jest balustrada wysokości 90-110 cm.
Zależność wysokości użytkowej do nachylenia biegu |
Schody zewnętrzne, z większą liczbą niż 5 stopni, muszą być wyposażone w poręcz jednostronną, jeśli szerokość schodów nie przekracza 150 cm, i dwustronną – przy biegu szerszym. Szerokość stopni schodów zewnętrznych w budynkach użyteczności publicznej nie może być mniejsza niż 35 cm
Schody na całej długości biegu powinny mieć jednakowe pochylenie, gdyż przy zmiennych h lub s łatwo się potknąć. Wysokość prześwitu nad schodami nie powinna być mniejsza niż 200 cm ponad poziomem stopnia. Nie zapewnia to jednak dobrego samopoczucia użytkownika. Właściwą wysokość określa się za pomocą wzoru z uwzględnieniem pochylenia biegu schodów (a):
W = 150 + 75/cosα [cm]